Travma sonrası stres bozukluğu(Posttravmatik Stres Bozukluğu) doğal afet, trafik kazası, işkence,terör saldırısı, cinsel istismarlar, fiziksel şiddet, deprem ve ani ölüm gibi bireyi derinden etkileyen travmatik bir yaşantı sonucu oluşan yoğun stresle ortaya çıkan kaygı bozukluğudur. Çoğumuz hayatımızın bir döneminde yukarda ifade edilen travmatik olaylardan en az bir tanesiyle karşılaşmışızdır; fakat bu olaylara maruz kalan herkeste travma sonrası stres bozukluğu oluşur diye bir durum söz konusu değildir. Olay sonrası bazı bireyler mevcut durum karşısında toparlanır, hayatını olağan döndürüp çevresindekilere bile liderlik yapıp yardımcı olur.
Fakat bazı bireyler ise olayın yıkıcı etkileriyle başa çıkamayıp yoğun stres ve kaygı yaşamaya başlarlar. Olayın üzerinden çok uzun bir süre geçmesine rağmen bu bireyler olay anındaki korkuyu ve dehşeti hala sıklıkla yaşamaya devam ederler. Van özel psikolog kategorisinde çalışan ruh sağlığı uzmanları da travmatik yaşantıların, üzerinden uzun bir zaman geçmesine rağmen bireyde hala varlığını devam ettirdiğini ifade etmişlerdir. Günlük yaşamlarını devam ettiremeyip, yeme, içme, uyku gibi temel ihtiyaçların karşılanması noktasında da ciddi problemler yaşarlar. Travma sonrası stres bozukluğu bireyin duygu dünyasını, ruh dünyasını, düşüncelerini ve davranışlarını ciddi bir şekilde örseleyen ve sekteye uğratan yaşantılar bütünüdür.
Travmatik olaylar sonucu bireyin dünyaya, kendisine, başkalarına ve güvenlik duygusuna olan inancında sarsıntılar meydana gelir. Birey sürekli olarak güvende olmadığına ilişkin derin bir endişe taşır ve bu durum yoğun bir kaygıya da kapı aralamaktadır. Geleceğe umutla bakamaz ve hep karamsar bir bakış açısı geliştirir. Başına gelen olayları sağlıklı bir düzlemde değerlendiremez ve bu olayların sorumlusu olarak kendini görmektedir. Birey olaydan sonra konuşmayabilir, iletişim kanallarını kapatabilir ve en küçük bir uyaranda ani tepkiler verip irkilebilir. Örneğin korna sesi, telefon sesi ve kapı gıcırtısı gibi…
Travma sonrası stres bozukluğu bireylerin olaylar karşısındaki güçlü savunmalarını ve olaylarla başa çıkma kabiliyetini etkileyerek onları olaylar karşısında savunmasız ve güçsüz bırakır. Bu bireyler travmatik olayın hatırlanma sürecine yönelik olarak oldukça hassastırlar. Bundan ötürü travmatik olayı hatırlatabilecek nesnelerden, mekanlardan ve insanlardan uzak dururlar. Bu durum zamanla bu bireylerin sosyal çevrelerinden kopuk bir şekilde yaşamalarına neden olacaktır. Giderek aileden, arkadaşlarından uzaklaşır ve kendini çevreden soyutlayarak duyarsız, ilgisiz bir şekilde yaşamaya başlar.
Yapılan araştırmalar ışığında her üç kişiden biri hayatının bir döneminde mutlaka travmatik olaylardan biriyle karşılaşmıştır. Bu olaylardan sonra posttravmatik stres bozukluğu yaşayan oranı ise %10-15 arasındadır. Travma sonrasında bireyin sosyal çevresinden yeterli desteği bulamayışı, travmadan kaçınarak korunma eğilimi ve toplumun bu olaya ilişkin bilinç düzeyi bireyin posttravmatik stres bozukluğu yaşamasını tetikleyen risk faktörleridir. Aynı zamanda bu bireyler korku, suçluluk duygusu, utanma ve tedavi edilebileceklerine ilişkin olumsuz inançları nedeniyle bu bireyler tedaviye olumlu bakmazlar. Fakat travma sonrası stres bozukluğu uygun ve etkili tedavi yöntemleriyle tedavi edilmekte ve bireyde travmaya neden olan yıkıcı yaşantıların normal anılar gibi hatırlanmasına yönelik etkili çalışmalar yapılabilmektedir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Belirtileri
- Uykusuzluk ve travma anının yeniden deneyimleyen kabuslar görülebilir.
- Kontrolü zor olan öfke patlamaları ve anksiyete görülebilir.
- Kalp atışında ve nefes alıp vermede hızlanma, iştahta artma ve azalma, terleme, mide bulantısı ve uykuya dalamama gibi fiziksel belirtiler kendini gösterir.
- Her şeyi kontrol altında tutma, çabuk öfkelenme, madde kullanımı, ani tepkilerin artışı gibi davranışsal hareketler görülür.
- Hafızada kısmi kayıplık, unutkanlık, şaşkınlık ve yeni ortama uyumda zorluk gibi bilişsel belirtiler görülebilir.
- Bu bireylerin kişiler arası ilişkilerinde güvensizlik, yalnız kalma isteği, uzaklaşma ve aynı zamanda kendini ikili ilişkilerden soyutlama gibi davranışlar görülebilir.
- Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan bireylerde olaydan sonra duygusal olarak kendini bomboş ve hissiz görme gibi bir duygusal uyuşma baş gösterir.
- Bu bireyler travmatik olayın üzerinden uzun bir zaman geçmesine rağmen nedensiz yere sık bir şekilde o anı tekrar hatırlarlar. Travmayı hatırlatan yer, nesne ve ya kişiler bireyin o anı tekrar yaşıyormuşçasına hissettirir.
- Bundan ötürü travmayı hatırlatan her şeyden uzak dururlar. O travmatik olayı hiç yaşamamış gibi davranıp kaçınma davranışı gösterirler.
- Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan bireylerin yaşam enerjisinde ve hayta olan bağlılıklarında azalma görülür. Bu bireyler kendilerini amaçsız, plansız hissederler ve daha önce kendilerine heyecan veren durumlar artık zevk vermemeye başlar.
